فصل سوم: نرم افزار(Soft Ware)
تعریف نرمافزار
نرمافزار مجموعه دستورالعملهایی است که کامپیوتر را برای انجام هدف معینی هدایت و کنترل میکند. اگر سختافزار را به بدن کامپیوتر تشبیه کنیم، نرمافزار روحی است که در این بدن دمیده شده است و آن را به فعالیت هدفدار وادار میکند. نرمافزارها میتوانند سفارشی باشند. بدین معنی که برای هدف و کاربرد خاص یک سازمان یا شرکت طراحی شده باشند؛ مانند برنامه آموزش که محاسبه نمره و معدل را در یک دانشگاه انجام می دهد. یا اینکه به عنوان نرمافزار آماده و برای رفع نیاز عموم تهیه و به تعداد زیاد در بازار عرضه شده باشند. تعداد و تنوع این قبیل نرمافزارها بسیار زیاد است و همه روزه در حال توسعه هستند، طراحی و عملیاتی نمودن یک سیستم نرمافزاری شامل چهارمرحله تجزیه و تحلیـل (Analysis) ، طراحی سیستم (Designing)، برنامه نویسی (Programming) و آزمایش (Testing) میباشد. نرمافزارهای آماده به دو گروه تقسیم میشوند: نرمافزارهای سیستمی و نرمافزارهای کاربردی.
انواع نرم افزار
درمهندسی نرم افزار ، نرم افزارها به دو گروه اصلی تقسیم میشوند:
به نرم افزاری گفته میشود که مدیریت سیستم را بطور کلی یا جزئی به عهده گیرد.
به طور کلی ، کار نرم افزار سیستمی مدیریت عملیات سخت افزار، فرمان دادن به سخت افزار ها، تست سخت افزارها از نظر صحت انجام کار، تنظیم سرعت های دریافت و ارسال داده بین انواع سخت افزارهای داخلی و خارجی کامپیوتر و ارائه امکانات گوناگون جهت استفاده ساده کاربران از سخت افزارها میباشد. معمولاً کاربران کار چندانی با نرم افزار سیستمی ندارند و اینگونه نرم افزارها اغلب از چشم کاربر پنهان هستند. از مهمترین نرمافزارهای سیستمی میتوان به سیستم های عامل (Operating System) ، نرمافزارهای سودمند سخت افزاری (HardwareUtility) اشاره کرد. نرمافزارهای سیستمی، از پیچیده ترین نرم افزارها محسوب میشوند و معمولاً شرکتهای بزرگ نرم افزاری اینگونه نرم افزارها را تولید میکنند.
این نوع نرم افزارها دارای تنوع بسیار زیادی بوده و بر روی هر کامپیوتر میتوان تعداد زیادی از این نرم افزارها را مشاهده کرد. نرم افزارهای گرافیکی، فیلم سازی،انیمیشن، برنامهنویسی،اداری، مالی، محاسباتی، پزشکی و غیره از جمله نرم افزارهای کاربردی محسوب میشوند.
سیستم عامل (Operating Systems)
سیستم عامل (OS)، یک نرم افزار سیستمی است که رابط بین کاربر و سخت افزار محسوب میشود. از مهمترین وظایف سیستم عامل، تخصیص فضای حافظه اصلی به برنامه های کاربردی، تخصیص حافظه جانبی مانند دیسک نرم و سخت به داده ها و اطلاعات، مدیریت حافظه و CPU در هنگام اجرای یک برنامه، ایجاد محیط مناسب برای کار کاربران با کامپیوتر و دادن پیامهای مناسب در هنگام ایجاد هر گونه اشکال یا خطا و غیره میباشد. در واقع برنامه های کاربردی در فضای مناسبی که سیستم عامل ایجاد میکند، اجرا میشوند و از امکانات سخت افزار بهره میگیرند.
سیستم عامل ها از لحاظ تعداد کاربران به دو دسته تقسیم میشوند:
· تک کاربره (Single User)
· چند کاربره (Multi User)
سیستم عامل ها از لحاظ تعداد اجرای برنامه در یک زمان به دودسته تقسیم می شوند:
· یک برنامه ای (Single Program یا Single Task)
· چند برنامه ای (Multi Programming یا Multi Tasking)
سیستم عامل از لحاظ محیط کار و رابط کاربر به دو دسته تقسیم میشوند:
· متنی (Text)
· گرافیکی (Graphic)
سیستم عامل تک کاربره (Single User)
سیستم عامل تک کاربره، سیستم عاملی است که بر روی یک کامپیوتر مستقل نصب شده و فقط مورد استفاده یک کاربر قرار میگیرد. این نوع سیستم عاملها معمولاً بر روی کامپیوترهای شخصی نصب میشوند. از معروفترین این سیستم عاملها میتوان به سیستم عامل Ms-Dos اشاره کرد.
سیستم عامل چند کاربره (Multi User)
سیستم عامل چندکاربره، سیستم عاملی است که همزمان به بیش از یک کاربر سرویس دهی کند. این سیستم عامل ها با توجه به قدرت کامپیوتری که بر روی آن نصب شده اند، به تعداد زیادی کاربر در یک زمان سرویس دهی میکنند. از معروفترین این سیستم عاملها میتوان به سیستم عامل Unix، Linux،Sun و Windows 2000 Server اشاره کرد.
سیستم عامل تک وظیفه ای (Single Program یا Single Task)
سیستم عاملی است که در هر لحظه فقط میتواند یک برنامه را اجرا کند. از معروفترین این سیستم عاملها میتوان به سیستم عامل Ms-Dos اشاره کرد.
سیستم عامل چند وظیفه ای (Multi Programming یا Multi Tasking)
سیستم عاملی است که در هر لحظه میتواند چندین برنامه را همزمان اجرا کند و حافظه اصلی و CPU را متناسب بین آنها تقسیم کند. از مهمترین این سیستم عاملها میتوان به سیستم عامل Windows اشاره کرد. این نوع سیستم عاملها ، امکانات بسیاری را در اختیار کاربران قرار میدهند، تا بتوانند در یک زمان از کامپیوتر چندین استفاده کنند.
سیستم عاملهای متنی (Text)
سیستم عاملهایی هستند که محیط کاری آنها بصورت نوشتاری و متنی است. کار با این نوع از سیستم عامل ها خسته کننده بوده و کاربر باید کلیه فرامین آن را حفظ کند و اکثر کارها توسط صفحه کلید انجام میشود. سیستم عامل Ms-DOS از معروفترین این سیستم عامل ها است.
سیستم عامل های گرافیکی (Graphic)
سیستم عامل های دارای محیط کار گرافیکی، از رایج ترین سیستم عاملهای امروزی میباشند. در اینگونه سیستم عامل ها کاربر با یک محیط گرافیکی زیبا و جذاب سر و کار دارد که به این محیط گرافیکی GUI یا واسط گرافیکی کاربر گفته میشود. تعدادی نماد گرافیکی یا آیکن (Icon) و نوارهای ابزار در صفحه نمایش اینگونه سیستم عامل ها مشاهده میشود که کاربر را در انجام کارهای یاری میدهند. کار با این نوع از سیستم عامل ها راحت و لذت بخش بوده و کاربر نیازی به حفظ کردن دستورات و فرامین ندارد. از معروفترین این سیستم عامل ها میتوان به سیستم عامل Windows اشاره کرد.
واسط گرافیکی کاربر (GUI) چیست؟
واسط گرافیکی کاربر یا GUI (Graphic User Interface)، واسطی است میان کاربر و دستورات پیچیده سیستم عامل که استفاده از این دستورات را برای کاربران آسان میکند.
کاربر در این سیستم عامل ها کافیست با ماوس فرامین را اجرا کند و کمتر نیاز به تایپ کردن دستورات دارد. واسط گرافیکی کاربر، برنامه ها ، پنجرهها، گزینه ها ومنوها را با تصاویر گرافیکی نشان داده و کاربر را قادر به هدایت کامپیوتر توسط ماوس میکند.
مزایای بکارگیری واسط گرافیک کاربر چیست؟
· کاربران نیاز به تخصص زیادی ندارند و به سهولت میتوانند با کامپیوتر کارکنند.
· تمامی برنامه ها از لحاظ ظاهر به یکدیگر شبیه بوده و کار کردن با نرم افزارهای شرکتهای مختلف مشابه یکدیگر خواهد بود.
· واسط گرافیکی کاربر، برنامه نویسان را قادر به نوشتن برنامه هایی میکند که کار کردن با آنها برای کاربران ساده است.
· محیط کار جذاب و زیبا است.
***آشنایی با سیستم عامل های رایج
در سال 1981 شرکت مایکروسافت سیستم عاملMS Dos 1.0 را برای کامپیوترهای IBM ارائه کرد.این سیستم عامل با استقبال چشمگیری مواجه شد و تا سال 1995 همواره سهم بزرگی از بازار سیستم عامل را در اختیار داشت. در ایران نیز سیستم عامل MS Dos و نسخه های پی درپی آن یکه تاز سیستم های عامل کامپیوترها بود. شرکت مایکروسافت سعی داشت سیستم عامل خود را با پیشرفت سخت افزاری در دنیا هماهنگ کند و به همین منظور بود که نسخه های متعدد از MS Dos را روانه بازار کرد. اما بالا رفتن سرعت و پیچیدگی میکروپروسسورها (ریز پردازنده ها) و افزایش سرسام آور حجم اطلاعات به تدریج MS Dos را تحت فشار قرار داد تا جای خود را به Windows ، که توانایی های بالا و گرافیک مناسب داشت، بدهد.
سیستم عامل MS Dos دارای یک سطر فرمان است و کاربر برای تبادل اطلاعات و فرمان ها با کامپیوتر ناچار است این دستورات از پیش تعریف شده را مطابق با الگوهای آن تایپ کند. در هر زمان فقط یک فرمان و یک برنامه قابل اجرا است و کاربر ناچار است فرمان های متعدد و پیچیده را همراه با چگونگی کار هر یک از سوئیچ ها همواره به خاطر داشته باشد. لذا این محیط غیرگرافیکی و خشک کم کم سبب آزردگی کاربران و گریز ایشان از استفاده از کامپیوتر می شد.
در حال حاضر تقریباٌ سیستم عامل MS Dos در دنیا منسوخ شده است ولیکن هنوز هم به خاطر وجود برخی برنامه های قدیمی به ندرت از آن استفاده می شود.
یکی از معروفترین و پر استفاده ترین و محبوبترین سیستم عامل های دنیا، سیستم عامل Windows است.این سیستم عامل، یک سیستم عامل گرافیکی چند وظفیه ای است. این سیستم عامل اولین بار بصورت یک برنامه کاربردی ارائه شد ولی بعدها به صورت سیستم عامل پیشرفتهای درآمد که حتی خاصیت چند کاربره را نیز در خود داشت. سیستم عامل ویندوز در نسخه های متعددی به بازار آمد که هر نسخه نسبت به نسخه های قبلی خود کاملتر و کم نقص تر بود.
اولین نسخه از سیستم عامل های ویندوز، سیستم عامل ویندوز 95 بود که در سیستم عاملی چند کاربره،چند وظیفه ای وگرافیکی بود که با استقبال بینظیری مواجه شد. این سیستم عامل تحول بزرگی در سیستم عامل ها محسوب میشد، زیرا محیط گرافیکی و ساده ای را برای کاربران فراهم میکرد که قابل مقایسه با سیستم عامل های متنی آن زمان نبود.
اما سیستم عامل ویندوز 95 هنوز مشکلات زیادی داشت به همین منظور شرکت مایکروسافت با بهبود کارایی و افزایش امکانات این سیستم عامل، سیستم عامل ویندور 98 را در سال 1998 میلادی به بازار عرضه کرد که به صورت گسترده ای در سطح جهان مورد استفاده قرار گرفت.
شرکت مایکروسافت برای مدیریت شبکه های کامپیوتری دو سیستم عامل ویندوز NT و ویندوز 2000 را طراحی کرد که هم اکنون بسیاری از شبکههای کامپیوتری دنیا از این دو سیستم عامل استفاده میکنند. به این سیستم عامل ها، سیستم عامل های سرویس دهنده یا Server میگویند.
شرکت مایکروسافت جهت رفع اشکالات ویندوزهای قبلی وایجاد سیستم عامل کم نقص تر، ایمن تر و کاراتر، در سال 2001 میلادی ، ویندوز XP را به بازار عرضه کرد که نسبت به ویندوزهای قبلی به مراتب از امکانات و امنیت بیشتری برخوردار است و بسیار پایدارتر بوده و کمتر دچار مشکل میشود. این سیستم عامل محیط جذاب و زیبایی را برای کاربر فراهم میکند و کار با آن بسیار راحت و لذت بخش است.
با توجه به اینکه معمولاً مجموعه مهارتهای ICDL را براساس محصولات شرکت مایکروسافت ارائه میکنند ما نیز در این کتاب سیستم عامل های مایکروسافت را بررسی کردیم ولی علاوه بر شرکت مایکروسافت، شرکتهای دیگری نیز وجود دارند که سیستم عامل های قدرتمندی را ایجاد نموده اند. مثلاً شرکت Apple سیستم عامل Macintosh و شرکت SUN سیستم عامل Unix را طراحی کرده است و افراد و موسسات دیگری سیستم عاملهایی نظیر Linux، Lindows و ... را ایجاد کرده اند که هر کدام از این سیستم عامل ها نیز نسخه های مختلفی دارند.
***برنامه های کمکی
این نرم افزارهای سیستمی برنامه هایی هستند که در کنار سیستم عامل مربوطه قرار می گیرند و به کاربر کمک می کنند که مدیریت سخت افزاری و نرم افزاری خود را بهتر، سریع تر و آسان تر انجام دهد. در کنار سیستم عامل MS Dos برنامه های کمکی NC، PC Tools ، Nu7 و Shell قرار داشتند و در کنار سیستم عامل ویندوز اغلب برنامه های کمکی (Norton Utility) NU و Navigator استفاده می شوند.
آشنایی با نرم افزارهای کاربردی پر استفاده
معمولاً کاربران با توجه به شغل و حرفه خود، از نرم افزارهای کاربردی مختلفی استفاده میکنند که با پرکاربردترین آنها در این قسمت آشنا میشوید:
نرم افزار Jaws و PacJaws
سیستم عامل ویندوز یک سیستم عامل گرافیکی است که بسیاری از امکانات سیستم را بصورت گرافیکی در اختیار کاربر قرار میدهد. از طرفی تجهیزاتی که کاربران نابینا برای ارتباط با کامپیوتر در اختیار دارند، مانند دستگاه برجسته نگار، قادر به نمایش تصویر نیست و فقط متن را نمایش میدهد. در بسیاری از کاربردهای ویندوز بدون لزوم استفاده از بخشهای گرافیکی صرف، با در دست داشتن متن و توضیحاتی مربوط به هر جزء فعال میتوان بنحو موثری استفاده نمود. از آن نمونه، بخشهای مربوط به مدیریت اطلاعات در ویندوز ( کارکرد عادی با فایلها و فلدرها و … )، کار با ادیتورها، پست الکترونیکی، استفاده از اینترنت ( غیر از مطالب گرافیکی )، موزیک و … میباشد. از اینرو برای قابل استفاده کردن بخش متنی و صوتی ویندوز، برنامه رابطی لازم است که متن اطلاعات در مورد شئی فعال ویندوز را بصورت صوتی اعلام نماید و یا روی مانیتور لمسی بنمایش درآورد. به این نوع از برنامهها صفحه خوان (ScreenReader) گفته میشود.
برنامه ی صفحه خوان برنامهای است که ابزارهایی را برای خواندن متنهای موجود روی صفحه نمایشگر و تشخیص برخی از اشکال گرافیک استاندارد فراهم میآورد. نمونه اشکال گرافیکی قابل تشخیص دگمهها، آیکونها، میلههای ابزار و … میباشند.
همچنین برنامههای صفحه خوان، ابزارهایی را فراهم میآورند، که استفاده کننده را قادر به استفاده از صفحه کلید بجای ماوس مینماید. بنابراین استفاده کننده این برنامهها، علاوه بر استفاده از ترکیبات کلیدی عادی، ترکیبات خاص دیگری را برای عملیات خاص، که بوسیله صفحه خوان فراهم میشود، یاد میگیرد. بعنوان مثالی از این عملیات، کلیدهای است که برای خواندن تیتر پنجره جاری یا نوار مشخصات در پائین صفحه استفاده میشود.
بسیاری از استفاده کنندگان، از یک نمایشگر بریل، در کنار خروجی گفتاری استفاده میکنند. نمایشگر بریل، برخلاف نمایشگر بینایی، از یک خط بریل تشکیل شده، که در نزدیکی صفحه کلید عادی کامپیوتر قرار میگیرد. برنامههای صفحهخوان، اطلاعات روی نمایشکر بینایی را، بهمراه اطلاعات مفید دیگر، بر روی نمایشگر بریل به نمایش در میآورند. ترکیب خروجی بریل وخروجی صوتی ترکیبی ایدهآل، جایگزین صفحه نمایش، برای افراد نابینا میباشد. نمایشگر بریل، بخصوص برای نابینایان ناشنوا تنها راه حل است.
نرم افزار Jaws یک نرم افزار ScreenReader بسیار قوی برای دسترسی نابینایان به ویندوز و صفحات وب است که توسط شرکت FreedomScientific (WWW.FreedomScientific.Com) تهیه شده است و خروجی صوتی و بریل برای اکثر زبانهای دنیا (بجز زبانهای فارسی، عربی و …) فراهم میآورد. عدم کارایی برنامه Jaws برای متون فارسی و عربی مشکل عمده ای برای استفاده نابینایان از این نرم افزار سودمند ایجاد کرده است.
برنامهPacJawsبرنامه ای است که در کنار برنامه Jawsاجرا شده و خروجی آنرا برروی بصورت صوتی فارسی و انگلیسی و بصورت بریل بر روی دستگاه برجسته نگار (مانیتور لمسی بریل)، هم برای متون فارسی و عربی و هم برای متون انگلیسی فراهم می آورد. بدین ترتیب مشکل دیگر نرم افزار Jaws که عدم خروجی همزمان چند زبان است، برطرف میگردد.
مزیت عمده برنامه PacJaws این است که بدون آنکه تغییری در برنامه جاز ایجاد کند, در کنار آن اجرا شده و امکانات گویایی و بریل فارسی را به آن اضافه میکند.
با گسترش فراگیر رایانه در جامعه، لزوم طراحی و توسعه مجموعه سیستمهای رایانهای برای استفاده اقشار خاص جامعه مورد توجه قرار میگیرد. نابینایان نیز از این قاعده مستثنی نیستند. علیالخصوص با توجه به گسترش حضور این قشر در سطوح ارشد علمی کشور، ضرورت بهروز نمودن ابزار دسترسی این افراد به رایانه، پر اهمیتتر جلوه میکند.
در راستای این اهداف از سال 1373 تا اکنون، نرمافزارهای بسیاری ، طراحی و تولید گردیده است که یکی از مهمترین و پر استفادهترینِ این نرمافزارها، مجموعه نرمافزاری با نام نوید 3 میباشد. این مجموعه شامل نرمافزارهای گوناگون و تحت سیتم عامل DOS قابل استفاده است.
با پیشرفت نرمافزارهای گوناگون، لزوم سازگاری نرمافزارهای فوقالذکر، با نرمافزارهای توسعه یافته ضروری است و بهمین دلیل ساخت و تولید نرمافزار نوید 4 با هدف پشتیبانی گستردهتر از نرمافزارهای جدید، دسترسی تعداد بیشتری از نابینایان به تجهیزات کامپیوتری و همچنین راحتی استفاده برای کاربران، طراحی گردیده است.
مجموعه نرمافزاری نوید 4 که تحت سیستم عامل ویندوز میباشد و متناسب با نیاز عموم نابینایان در ایران طراحی شده است و با استفاده از اولین TTS (TextToSpeech) عملیاتی فارسی در جهان خروجی صوتی را ارائه مینماید و علاوه بر آن خروجی بریل را از طریق دستگاه برجستهنگار در اختیار کاربر قرار میدهد.
از ویژگیهای دیگری که میتوان در مورد این مجموعه برشمرد، قابلیت اجرا در محیط Windows (9X, 2000, XP) سازگاری با نرمافزار Jaws و قابلیت اجرای همزمان این نرمافزارها و استفاده از محیط Windows بهمراه قابلیت فارسی این مجموعه نرمافزاری، قابلیت ارائه نسخه چاپی به دو صورت بریل و بینایی، امکان تایپ بصورت بینایی و یا بریل با صفحه کلید بینایی ( با استاندارد 6 نقطه بریل) میباشد.
مجموعه نرمافزاری نوید 4 شامل 6 مورد نرمافزار ذیل میباشد که تحت سیستم عامل ویندوز عمل میکند و در ادامه مختصراً در مورد هر یک توضیحی ارائه خواهد شد.
- کتابخانه
2- ویرایشگر
3- واژهنامه
4- قرآن
5- بانک اطلاعات
6- شطرنج
یکی از اساسیترین مشکل نابینایان در خصوص برقراری ارتباط با دنیای پیرامون خویش کسب اطلاعات میباشد و بهترین روش کسب اطلاعات در هر زمینهای مطالعه کتب مربوط به آن زمینه است. گسترش کتابخانههای عمومی و شبکههای اطلاعاتی، کاوش در هر زمینهای را برای افراد بینا فراهم آورده است و این در صورتی است که نابینایان بدلیل گسترش کم امکانات عمومی برای مطالعه، از این امکان که ابتداییترین حق هر انسانی است، محروم بودهاند.
دلایل عمده گسترش اندک کتب و کتابخانههای بریل برای نابینایان را میتوان ناشی از گران و حجیم بودن کتب بریل، هزینهبر و وقتگیر بودن چاپ بریل، قیمت بالای دستگاههای چاپ بریل و تعداد اندک چاپخانههای بریل دانست. این امر با توجه به فهرستگان کتب بریل منتشر شده – که کمتر از یک درصد کتب بینایی نشر شده است – کاملاً مشهود می باشد.
نرمافزار کتابخانه در مجموعه نوید 4 با تعداد کتب پایة 1000 عنوان و امکان افزایش و غنیتر ساختن این تعداد براحتی، همچنین ارائه خروجی صوتی (از طریق TTS) و خروجی بریل (از طریق دستگاه برجسته نگار)، گامی بزرگ را جهت مرتفع نمودن مسائل فوقالذکر پیموده است.
در این نرمافزار علاوه بر امکانات فوق، جستجوی مطالب به شیوههای گوناگون و دستیابی ساده وسریع به مطالب مورد نظر، براحتی امکانپذیر است.
این نرمافزار که یک واژهپرداز فارسی – لاتین است، کاربر نابینا را قادر می سازد اعمالی از قبیل تایپ متون، تصحیح آنها، آرشیو نمودن و … را همانند کلیه ویرایشگرها (ویرایشگرهای بینایی) انجام دهد، ضمن آنکه خروجی بریل (با استفاده از دستگاه برجستهنگار ) و خروجی صوتی (با استفاده از TTS) و قابلیت تهیه نسخه چاپی به دو صورت بریل و بینایی از وجوه تمایز این ویرایشگر می باشد.
انجام کلیه عملیات تنظیم و تصحیح بینایی، علاوه بر اعمال تنظیمات متون بریل، قابلیت خواندن فایلهای مختلف از جمله فایلهای ویرایشگر نوید 3، زرنگار، ایران سیستم، TXT، DOC و … از ویژگیهای دیگر این نرمافزار میباشد.
بدین ترتیب یکی از اساسیترین مشکلات نابینایان در زمینه برقراری ارتباط متقابل و مکاتبه با سایر افراد مرتفع خواهد گردیده است.
همانگونه که بیان شد ساختار خط بریل سبب حجیم شدن مکتوبات می گردد و به همین دلیل استفاده از واژهنامه یکی از مشکلات نابینایان میباشد. چرا که تنها امکان موجود برای استفاده، فرهنگ یک جلدی آریانپور است که به 33 جلد بریل تبدیل شده است و لذا یافتن یک واژه را امری بسیار وقتگیر و دشوار ساخته است.
واژهنامه این مجموعه در خصوص زبانهای فارسی و انگلیسی و به واقع شامل 4 واژهنامه مجزا به صورت انگلیسی به انگلیسی، انگلیسی به فارسی ، فارسی به انگلیسی و فارسی به فارسی طراحی شده است. این نرمافزار نیز خروجی را به دو صورت بریل (از طریق دستگاه برجستهنگار) و صوتی (با استفاده از TTS) ارائه مینماید و امکانات دیگری از قبیل جستجوی موردی، هجی کردن لغت و … را دارا است.
تعداد لغات موجود در هریک از این واژهنامهها متفاوت است و هدف اصلی، دستیابی به بالاترین کارایی و پوشش حداکثر لغات با توجه، به مشکلات یاد شده میباشد.
با توجه به توضیحات فوقالذکر، قرآن کریم نیز در قالب نرمافزاری پیادهسازی شده است که قابلیت تلاوت آیات، با صدای استاد منشاوی، همچنین خروجی بریل آیات و خروجی صوتی و بریل ترجمه آیات را دارا میباشد.این نرمافزار همچنین از امکانات دیگری همچون کشفالآیات و قابلیت جستجوی کلمات یا آیات گوناگون به روشهای مختلف، برخوردار است و زمینه پژوهش کاربر نابینا را در این کتاب آسمانی فراهم میآورد.
این برنامه که یکی از امکانات جدید مجموعه نرم افزاری نوید 4 میباشد با هدف انجام امور خاص شخصی یک فرد نابینا طراحی شده است و در این راستا اعمال ذیل را انجام میدهد:
5-1 دفترچه تلفن :
این نرم افزار دفترچه تلفن بصورت خصوصی (شخصی) و عمومی میباشد.
دفترچه تلفن خصوصی با دریافت نام کاربر(UserName) و رمز عبور (PassWord) کاربر را به بخش مخصوص بخود هدایت نموده و امکان انجام عملیات را بر روی اطلاعات در اختیار کاربر قرار میدهد.
لازم به ذکر است قابلیت تعریف کاربران مختلف با رمزهای عبور متفاوت نیز در این نرم افزار موجود میباشد.
جهت اضافه نمودن رکورد جدید به برنامه، اطلاعاتی از قبیل: نام و نام خانوادگی، تلفن (تلفن محل کار، تلفن منزل، تلفن همراه و فکس)، آدرس پست الکترونیکی، آدرس صندوق پستی و توضیحات را شامل میشود که کاربر میتواند کلیه یا قسمتی از این موارد را تکمیل نماید.
امکان جستجویهای مختلف بر روی اطلاعات موجود و تغییر یا حذف هر یک از رکوردها، همچنین مواردی از قبیل، اعمال تغییرات پیش شماره برای تعدادی تلفن(بصورت کلی)، تهیه نسخه پشتیبان(بر روی هارد،فلاپی یا CD )، بازخوانی نسخه پشتیبان تهیه شده و …. از ویژگی های دیگری این بخش از نرمافزار میباشد.
5-2 زمانبند امور روزانه (سررسید) :
امکان دیگر این برنامه جستجوی قرارها براساس نام وسایر فیلدها میباشد که میتوان قرارها را براساس همه یا قرارهای انجام شده ونشده به صورت جداگانه مرور کرد .
همچنین اعلام روزهای تعطیل و مناسبتهای غیر تعطیل سال یکی دیگر از امکانات سررسید میباشد که از آن میتوان به عنوان یک تقویم گویا نیز استفاده کرد.
این برنامه شامل امکاناتی از قبیل تعیین سطح بازی (از مبتدی تا پیشرفته ) و استفاده از روشهای مختلف در بازی میباشد .همچنین امکان استفاده یک یا دو بازیکن را دارا میباشد در کل به صورت یک بازی شطرنج کامل با امکان بریل و گویا در اختیار نابینایان میباشد .
نرم افزار نوید 3
این مجموعه شامل 6 برنامه گویا و بریل است که تحت سیستم عامل DOS عمل میکند :
1 - ویرایشگر : جهت تهیه و تصحیح متون بر روی کامیوتر طراحی گردیده . ضمن داشتن مشخصات عمومی ویرایشگرها ی بینایی دارای امکان پذیرش اطلاعات از صفحه کلید بریل . امکان تایپ به صورت بریل با صفحه کلید معمولی و چاپ بریل میباشد.
2 - دفترچه تلفن : این نرم افزار مطابق با نیازها نابینایان طراحی شده است و امکان ذخیره سازی تعداد زیادی شماره تلفن به همراه نام و آدرس اشخاص را دارد .
3 - فرهنگ لغات : این نرم افزار شامل یک فرهنگ لغت انگلیسی به فارسی میباشد که امکان ارائه سریع معانی لغات تایپ شده توسط کاربر را فراهم می آورد .
4 - کتابخوان : این برنامه شامل بانک بزرگی از کلمات تایپ شده میباشد که امکان کار خواندن متون را به صورت کلمه به کلمه به عهده دارد .
5 - شطرنج : این نرم افزار دارای امکانات کامل گویا برای تسلط فرد نابینا به کلیه وضعیتهای مکان . رنگ . سطح . موقعیت شخص در حال حاضر وضعیت کل صفحه و ... می باشد .
6-کتابخانه : این نرم افزار شامل بانک اطلاعاتی از کتب تایپ شده می باشد که اضافه نمودن کتب دیگر به این بانک امکانپذیر می باشد و قابلیت جستجو بر اساس نام کتاب و نام نویسنده و موضوع و نام مترجم را دارد.
نرم افزار کرزوایل
این نرم افزار یک OCRمیباشد که توسط اسکنر توانایی تبدیل تصویر متون را به متن قابل دسترسی دارد. به این صورت که میتوان متن تبدیل شده را به وسیله خود این نرم افزار و نیز سایر Screen Reader ها خواند. و نیز در متن تغییرات ایجاد کرد. این نرم افزار دارای یک دیکشنری کوچک بوده و تنها توانایی تبدیل متون به زبانهای انگلیسی< آلمانی < فرانسه و دیگر زبانهای زنده دنیا را دارد.
***نرم افزارهای طراحی
نرم افزارهایی هستند که عمدتاٌ به منظور طراحی و نقشه کشی استفاده می شوند. با استفاده از این نرم افزارها، با سرعت، دقت و امکانات ویژه ای که دارند، می توان به نقشه کشی ، طراحی دوبعدی و سه بعدی، مدل سازی و امثال آن پرداخت. مشهورترین نرم افزار طراحی و نقشه کشی اتوکد (Auto Cad) است که از نگارش های 2000-14،2002 و 2005 در حال حاضر بسیار استفاده می شود. برخی از نرم افزارهای دیگر این گروه SAP و Corel Draw هستند. البته لازم به ذکر است که Corel Draw امکانات بسیار زیادی برای طراحی، گرافیک، تهیه بروشور و کاتالوگ و حتی ویرایش متن های هنری دارد.
***نرم افزارهای گرافیکی
برای ترسیم اشکال و ایجاد طرح های گرافیکی و همچنین پردازش و رتوش تصاویر و عکس ها از نرم افزارهای گرافیکی استفاده می شود. تعداد این نرم افزارها بسیار زیاد است و در نسخه های مختلف حرفه ای و آماتور به بازار عرضه می شوند. از معروف ترین آنها می توان به فتوشاپ (Photoshop)، فری هند (Free hand) و کورل دراو (Corel Draw) اشاره کرد.
***نرم افزارهای گرافیکی سه بعدی ومتحرک سازی
این دسته از نرم افزارها برای طراحی، تولید و پردازش تصاویر سه بعدی واقعی و تخیلی استفاده میشوند.عمده ترین کاربرد آنها در تولید کارتون، انیمیشن، بازی های کامپیوتری، تبلیغات تلویزیونی ونمای کلی یک پروژه است. همچنین می توان این نرم افزارها را با تصویر و یا فیلم های عادی سینمایی تلفیق کرد و جلوه های بدیعی به وجود آورد. برخی از این نرم افزارها، که هم اکنون در ایران و جهان بسیار پر استفاده هستند، عبارت اند از : مایا (Maya)، تری دی استودیو ماکس(3D Studio Max) و یولید گیف انیماتور (Ulead Gif Aninator).
نرمافزارهای واژهپرداز
با استفاده از این قبیل نرمافزارها، کار تایپ و حروفچینی و صفحهبندی متن و نمودار و تصویر برای کتاب، مجله، روزنامه و ... با سرعت و امکانات ویژه انجام میپذیرد. معروفترین نرمافزار واژه پرداز در ایران و جهان در حال حاضر
MSWord است. نرمافزاری که در ایران، در رده بعدی، استفاده میشود زرنگار است که البته امکانات کمتری نسبت به Word، بخصوص در تبادل اطلاعات با سایر نرمافزارهای گروه Office دارد. از دیگر نرمافزارهای گروه واژهپرداز میتوان به
پیج مارکر (Page maker) و ام.اس پابلیشر ((MS publisher اشاره کرد.
نرمافزارهای صفحه گسترده
این گروه نرمافزارها از صفحهای گسترده با خانههایی به نام سلول تشکیل شدهاند و امکانات پرقدرتی برای محاسبه فرمولها، ایجاد جداول، رسم نمودارها و همچنین نگهداری اطلاعات، به عنوان یک بانک اطلاعاتی کوچک، دارند. در این نرمافزارها به سادگی میتوان سلول مورد نظر را یافت و ویرایش کرد. همچنین میتوان اطلاعات موجود را بر حسب یکی از ویژگیها مرتب و در قالب جدول یا نمودار ارائه کرد. از معروفترین نرمافزارهای این گروه میتوان به اکسل ((Excel، اس.پی.اس.اس (SPSS) ، و لوتوس ((Lotus اشاره کرد.
نرم افزار ارائه کننده اطلاعات (Presentation)
نرم افزارهای ارائه کننده اطلاعات برای ایجاد برنامه های نمایشی جهت ارائه در سمینارها یا کنفرانس ها مورد استفاده قرار میگیرند. به کمک این نرمافزارها میتوان یک محصول یا یک موضوع را که شامل صوت، تصویر ، متن، نمودار، اسلاید ، فیلم و ... میباشد را بر روی کامپیوتر و یا به کمک یک ویدیو پروژکتور بر روی پرده نمایش ارائه نمود. هر مدیر یا کارشناس که قصد تدریس یا برگزاری یک کنفرانس را دارد میتواند از نرم افزارهای ارائه کننده اطلاعات کمک بگیرد تا کیفیت ارائه مطالب خود را بالاتر ببرد. نرم افزار Microsoft Power Point یکی از معروفترین نرمافزارهای ارائه کننده اطلاعات است.
نرم افزار پایگاه داده (Database)
نرم افزارهای پایگاه داده معمولاً برای ایجاد بانک های اطلاعاتی، نگهداری و سازماندهی اطلاعات و استفاده از این اطلاعات در کارهای مدیریتی و عملیاتی بکار میروند. مثلاً بانک اطلاعات کارکنان یک سازمان میتواند با نرمافزارهای پایگاه داده ایجاد شود. نرمافزار Microsoft Access یکی از متداولترین نرم افزارهای پایگاه داده است که معمولاً برای نگهداری اطلاعات در حجم متوسط (کمتر از یکصد هزار رکورد اطلاعات) و در محیطهای کوچک بکار میرود. در سازمانها و مراکز بزرگ برای نگهداری اطلاعات زیاد از نرم افزارهای پایگاه داده دیگری همچونMicrosoft SQL Server و Oracle استفاده مینمایند.
نرم افزار حسابداری (Accounting)
تقریباً در همه مراکز اقتصادی ، صنعتی، اداری ، آموزشی و ... از نرم افزارهای حسابداری استفاده میشود. معمولاً از نرم افزارهای حسابداری جهت نگهداری اسناد مالی، پرداخت حقوق کارکنان، محاسبه سود و زیان، ایجاد دفتر روزنامه، دفتر معین، دفتر کل و دیگر محاسبات مالی استفاده میشود. نرم افزار حسابداری با استفادهاز یک بانک اطلاعاتی کلیه معاملات،هزینه ها و درآمدهای یک شرکت را ثبت نموده و نظم، سرعت و دقت خاصی به انجام امور حسابداری شرکت میدهد. این نرم افزارها معمولاً اطلاعات مدیریتی مناسبی را دراختیار مدیران شرکتها قرار میدهند تا آنها بتوانند برنامه ریزی دقیقتری را انجام دهند.
آشنایی با زبانهای برنامهنویسی
زبان برنامهنویسی مجموعه منسجمی از علائم، قواعد و دستورالعملها برای نوشتن برنامههایی است که کامپیوتر آنها را درک و اجرا میکند. زبانهای برنامهنویسی را میتوان به دو نوع تقسیم کرد:
- زبانهای سطح پایین؛
- زبانهای سطح بالا.
زبانهای سطح پایین (Low Level Language)
هر چه زبان برنامهنویسی به زبان ماشین (صفر و یک) نزدیکتر و از زبان نوشتاری انسان دورتر باشد، آن را سطح پایینتر میدانند. منظور از سطح پایین در اینجا یعنی نزدیکی به زبان خاص ماشین. این قبیل زبان ها وابسته به نوع خاص سختافزار هستند. هر میکروپروسسوری یک زبان خاص برنامهنویسی دارد. برنامهنویسی با زبانهای سطح پایین بسیار مشکل و خطایابی این نوع برنامهها بسیار دشوار است. با این حال برنامههای نوشته شده با زبانهای سطح پایین، به دلیل نزدیکی به زبان ماشین، خیلی سریعتر اجرا میشوند. زبان ماشین و زبان اسمبلی در این طبقه جای میگیرند.
زبانهای سطح بالا (High Level Languages)
زبانهای سطح بالا شباهت زیادی به زبان نوشتار انگلیسی ( زبان بین المللی انسانها) دارند. این زبانها به نوع ماشین و سختافزار خاص بستگی ندارد و با کلیه کامپیوترهای سازگار درک و اجرا میشوند. در مقایسه با زبان ماشین کارکردن و اشکالیابی این زبانها سادهتر و در عین حال سرعت اجرای آنها کمتر است. زبانهای کوبول، فرترن، پاسکال، بیسیک، دلفی، ویژوال C و C++، ویژوآل بیسیک و جاوا در این طبقهبندی جای دارند. برای اینکه کامپیوتر بتواند برنامههای نوشته شده با یک زبان سطح بالا را درک کند، از نوعی واسطه به نام کامپایلر و یا تفسیر کننده استفاده میکند.
کامپایلر یا همگردان (Compiler): نوعی نرمافزار سیستمی است که برنامه نوشته شده با زبان سطح بالا را به زبـان ماشین ( صفر و یک ) ترجمه میکند. در این حالت برنامه سطح بالا را برنامه مبدأ (Source Program) و برنامه ترجمه شده (Object Program) به زبان ماشین را برنامه مقصد مینامند. کامپایلر دو مرحله ترجمه و اجرای برنامه را به صورت جداگانه انجام میدهد؛ یعنی ابتدا برنامه سطح بالا را ترجمه و سپس آن برنامه را اجرا میکند. هر زبان برنامهنویسی به کامپایلر مخصوص به خود نیاز دارد. نکته مهم آنکه برنامههای ترجمه شده با کامپایلر را میتوان نگهداری نمود و سپس بارها و بارها آن را اجرا کرد. این کار به افزایش سرعت اجرا کمک شایانی میکند.
تفسیرکننده: نوعی نرمافزار سیستمی است که، مانند کامپایلر، برنامه نوشته شده به یک زبان سطح بالا را به زبان ماشین ترجمه میکند. با این تفاوت که تفسیر کننده هر دستور از برنامه را ترجمه میکند و آن دستور بلافاصله اجرا میشود. به عبارت دیگر تفسیر کننده دو مرحله ترجمه و اجرای برنامه را به طور همزمان انجام میدهد.
مراحل تولید نرم افزار(System Development)
اصطلاح توسعه سیستم یا System Development بازه گسترده ای را شامل شده و عموماً به معنای توضیح مورد مصرف نرم افزار جدید، نحوه برنامه نویسی آن، اشکال زدایی ، آزمون و در نهایت ارائه به کاربر است. به طور کلی هرگاه شرکتهای تولید کننده نرم افزار بخواهند برای شرکت یا مؤسسه ای نرم افزاری تهیه کنند، مراحلی را طی میکنند تا مطابق با نیازهای کاربر، نرم افزار تولید کنند. مراحل تولید و نگهداری نرم افزار را میتوان به 4 مرحله تقسیم بندی کرد:
درک خواسته ها و تحلیل سیستم
در اولین مرحله میباید خواسته ها و احتیاجات کاربران سیستم سنجیده شده و تحلیل شود. این کار توسط کارشناسان تحلیلگر سیستم (System Analyst) انجام میپذیرد. کارشناسان تحلیلگر سیستم، با کاربران مصاحبه کرده و آنچه دقیقاً از سیستم میخواهند را میپرسند و سپس راهکارهایی را برای پیاده سازی این سیستم بر روی یک سیستم واقعی تحت کامپیوتر ارائه میدهند. حاصل این مرحله معمولاً بصورت یک گزارش در اختیار مهندسان نرم افزار قرار میگیرد. این مرحله مهمترین و مؤثرترین مرحله تولید نرم افزار است.
طراحی و پیاده سازی
مهندس یا مهندسین نرم افزار (Software Engineers) با توجه به گزارش تحلیل سیستم و براساس یکی از روشهای طراحی، خواسته های کاربران سیستم را بصورتی طراحی میکنند که نیازهای آنها را بر آورده سازد. سپس عملیات برنامه نویسی توسط برنامه نویسان (Programmers) براساس طراحی انجام شده صورت میگیرد.
نصب و آزمایش
در نهایت پس از اینکه نرم افزار آماده شد، مورد آزمایش با داده های آزمایشی قرار میگیرد و اشکالات احتمالی آن برطرف میشود و سپس نرم افزار دراختیار کاربران نهایی سیستم قرار میگیرد و کاربران آموزشهای لازم را جهت کار با سیستم خواهند دید. در این مرحله نرم افزار با داده های واقعی آزمایش میشود و در صورت وجود مشکل یا کمبودهایی در نرم افزار، توسط تیم طراح و برنامه نویس، مشکلات رفع خواهد شد. در صورتیکه مرحله اول تولید نرم افزار (درک خواسته ها و تحلیل سیستم) با دقت انجام شده باشد، در این مرحله نرم افزار تولید شده مطابق با نیازهای واقعی کاربران خواهد بود در غیر اینصورت باید در نرم افزار تغییرات زیادی را اعمال نمود.
پشتیبانی ونگهداری نرم افزار
پس از اینکه نرم افزار مورداستفاده کاربران قرار گرفت، ممکن است پس از مدتی مشکلاتی در نرم افزار بوجود آید که تولید کننده نرم افزار موظف به رفع مشکلات خواهد بود. از آنجایی که در طول زمان ممکن است به دلایل مختلفی نیازهای کاربران سیستم تغییراتی کند، لازم است تولید کننده تغییراتی را در نرم افزار اعمال کند و یا بخشهایی را به نرم افزار اضافه نماید. این کار معمولاً تحت قراردادی باعنوان قرارداد پشتیبانی (Support) یا قرارداد نگهداری(Maintenance) بین تولید کننده نرم افزار و مصرفکننده بسته میشود.
نسخه ها یا نگارشهای یک نرم افزار
معمولاً تولید کنندگان نرم افزار جهت رفع اشکالات و افزودن امکانات یک نرمافزار، آن نرم افزار را تکمیل کرده و به عنوان نگارش یا نسخه جدید
(New Version) به بازار میدهند.
شماره نسخه های جدید یک نرم افزار اغلب به صورت یک عدد نمایش داده میشود که این عدد به صورت صعودی افزایش پیدا میکند. معمولاً این عدد یک قسمت صحیح و یک قسمت اعشاری دارد. اگر تغییرات در نسخه جدید زیاد باشد قسمت صحیح را یک واحد افزایش میدهند ولی اگر تغییرات جزئی باشد فقط قسمت اعشار را افزایش میدهند.
مهمترین علل ارائه نسخه جدید برای یک نرم افزار عبارتند از:
· ممکن است در قسمتهایی از نرم افزار اشکالاتی وجود داشته باشد که تولید کننده پس از اطلاع از آن ، در نسخه جدید اشکالات را رفع میکند.
· ممکن است کاربران به مرور زمان خواسته های جدیدی داشته باشند که تولید کننده در نسخه جدید این خواستها را در نظر میگیرد.
· ممکن است تولیدکننده نرم افزار جهت بهبود کارایی و افزایش سرعت نرم افزار قصد داشته باشد تغییراتی در نرم افزار اعمالکند که نرم افزار تغییر یافته به صورت یک نسخه جدید ارائه میشود.
· ممکن است جهت سازگاری نرم افزار با سیستم عامل های جدید، نیاز باشد تغییراتی در نرم افزار داده شود که نرم افزار تغییر یافته به صورت یک نسخه جدید ارائه میشود.
بنابراین نسخه های جدید نرم افزار کم نقص تر، کاملتر و بهتر از نسخه های قبلی هستند و به همین علت اکثر کاربران از آخرین نسخه از هر نرم افزار استفاده میکنند.
فاکتورهای مؤثر درکارآیی کامپیوتر
کاربران کامپیوتر علاقه مند هستند که کامپیوتر سریعتر و کاراتری داشته باشند. بعضی از فاکتورهای مؤثر در سرعت کامپیوتر سخت افزاری هستند و بعضی دیگر نرم افزاری. تهیه سخت افزار سریعتر مستلزم پرداخت هزینه بالاتری است ولی با رعایت چند توصیه نرم افزاری نیز میتوان کامپیوتر سریعتری داشت.
فاکتورهای زیادی در سرعت اجرا شدن برنامه ها در کامپیوتر مؤثرند که مهمترین آنها عبارتند از:
سرعت زمان سنج CPU(Clock Speed)
همانطور که گفته شد، سرعت زمان سنج کامپیوتر بیانگر سرعت CPU است که هرچه بیشتر باشد کامپیوتر سریعتر کار خواهد کرد.
اندازه RAM
از آنجایی که سیستم عامل برای اجرای برنامه ها نیاز به حافظه RAM دارد، هرچه RAM کامپیوتر بیشتر باشد، اجرای برنامه ها سریعتر خواهد بود.
سرعت و ظرفیت دیسک سخت
سیستم عامل از دیسک سخت هم استفاده میکند، پس اگر دیسک سخت سریعتری نیز داشته باشید. باز هم برنامه ها سریعتر اجرا میشوند. دیسکهای سخت براساس سرعتشان قابل مقایسه هستند که این سرعت با زمان دسترسی دیسک سخت(Access time) بیان میشود و واحد آن میلی ثانیه است. هر چقدر زمان دسترسی کمتر باشد، سرعت ذخیره و بازار یابی اطلاعات بیشتر خواهد بود.
فضای خالی دیسک سخت
برای سریعتر کار کردن یک سیستم عامل علاوه بر دیسک سخت سریع، فضای خالی دیسک سخت نیز مورد نیاز است. علت آن است که سیستم عامل بطور دائم داده ها را بین RAM و دیسک سخت انتقال میدهد. اگر فضای کمی روی دیسک سخت وجود داشته باشد، اجرای برنامه ها کند خواهد شد.
یکپارچه سازی فایل ها
وقتی از کامپیوتر استفاده کنید، پس از مدتی فایل ها در درون دیسک سخت به علت استفاده پیاپی و جابجایی آنها تکه تکه شده و پخش می شوند. عمل یکپارچه سازی به معنای جمع کردن این تکه ها و در کنار هم قراردادن مجدد آنها است. با این عمل زمان خواند فایل توسط سیستم عامل کمتر شده و اجرای برنامه ها سریعتر میشود.
تعداد برنامه های در حال اجرا
در سیستم عاملهای چند برنامه ای (Multi Tasking) همانند ویندوز، هر چه تعداد برنامه های اجرا شده در یک زمان بیشتر باشد، سرعت اجرای برنامهها پایین تر میآید. میزان این کاهش سرعت در هر برنامه بستگی به این دارد که برنامههای دیگر چه کارهایی را دارند انجام میدهند و چقدر از زمان CPU را به خود مشغول میکنند. مثلاً ویرایش یک عکس تمام رنگی بزرگ میتواند زمان بسیار زیادی از CPU را به خود اختصاص دهد و در نتیجه به برنامه های دیگر فرصت کمتری جهت استفاده از CPU میدهد.
تهیه و تنظیم : ایمان زندیه
سایت شما دات آی آر http://www.siteshoma.ir
**********************************
(استفاده در وبلاگ ها و وبسایت ها با ذکر منبع بلامانع است)
**************************************
------------------------------------------------------------------------------